جلیل قصابی گزکوه؛ هادی وکیلی؛ یوسف متولی حقیقی
چکیده
نفوذ اقتصادی روسیه در ایران تا سال‌های پایانی دورة قاجار توسط تجارتخانه‌ها نمایان بود. روس‌ها با تأسیس تجارتخانه در بیشتر شهرهای ایران، به‌ویژه مشهد، به‌دنبال یافتنِ بازاری جهت فروش تولیدات کارخانجات روسیه بودند. مشهد به عنوان کرسی‌نشین ایالت خراسان در دورة قاجار از اهمیت به‌سزای اقتصادی و تجاری برخوردار بود؛ تا آنجا که می‌توان ...
بیشتر
نفوذ اقتصادی روسیه در ایران تا سال‌های پایانی دورة قاجار توسط تجارتخانه‌ها نمایان بود. روس‌ها با تأسیس تجارتخانه در بیشتر شهرهای ایران، به‌ویژه مشهد، به‌دنبال یافتنِ بازاری جهت فروش تولیدات کارخانجات روسیه بودند. مشهد به عنوان کرسی‌نشین ایالت خراسان در دورة قاجار از اهمیت به‌سزای اقتصادی و تجاری برخوردار بود؛ تا آنجا که می‌توان آن را به‌عنوان بارانداز بزرگی در شمال‌شرق ایران برای واردات و صادرات کالا به‌شمار آورد. با در نظر گرفتنِ ظرفیت ممتاز تجاری مشهد، برخی از تجار روسی و بعضآً دولت روسیه به تأسیس تجارتخانه و شرکت‌های تجاری در این شهر اقدام کردند. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به دو پرسش اصلی است: 1. عوامل مؤثر بر تجارت مشهد و روسیه و مشکلات پیش‌روی این تجارت از سال 1307 تا 1344ق چه بودند؟ 2. کدام تجارتخانه‌های روسی در بازة زمانی مورد بحث به عرصة تجارت مشهد وارد شدند و به تجارت کدام کالاها پرداختند؟ با وجودِ کمبود منابع در این زمینه و ضرورت مطالعة جزئی‌نگر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، یافته‌ها حاکی از آن است که ساخت راه‌آهن ماوراء خزر، اعزام هیئت‌های تجاری روسی به مشهد و فعالیت کنسول‌های روسیه در مشهد برخی از عوامل مؤئر بر تجارت مشهد و روسیه بودند. همچنین با وجود مشکلاتی مانند ناامنی در مشهد، تحریم کالاهای روسی و محدودیت تجار روسی در تهیه مسکن و تجارتخانه در مشهد برخی از تجارتخانه‌های روسی؛ ازجمله کمپانی آیرال، تجارتخانه مکرویچ، تجارتخانه فرانک، کمپانی نوبل، تجارتخانه خلوپ‌کم، تجارتخانه استوکین، تجارتخانه وَنشتورک و تجارتخانه سنترسایوز با بررسی موقعیتِ بازار مشهد؛ خواربار، نفت، قند، شکر، منسوجات و گاهی کالاهای لوکس به مشهد وارد و مواد خام مورد نیاز خود مانند پشم، پوست، پنبه و گندم را خریداری می‌کردند.
